Kovid pandemisi, propagandayı uç noktalara taşıdı

Filmi izlerken 2000’li yılları hatırladım. O dönemlerde BNT’de Türkçe haber bültenleri başlamıştı. Ataka Partisi bu bültenleri hedef alıyor, korkular aşılanıyordu. Protestolar vardı, referandum istiyorlardı. Yöntemler hâlâ aynı mı?

Aynı mekanizmalar kullanılıyor. Propaganda, korkular yaratıp ardından bu korkuları kullanmak istiyor. 2000 yılında internet ortamı tamamen farklıydı; bu yüzden web siteleri, sosyal ağlar ve gruplar yaygın olarak kullanılmıyordu. Yöntemler farklı olabilir ama bu mesajların arkasında duran kişiler ve anlatım biçimi aslında değişmedi.
Bir şeylerin senden farklı olduğunu ve dolayısıyla bunların seni tehdit ettiğini vurgulamak için her zaman bir bahane bulunabilir. Oysa hoşgörü, farklı kültürleri tanıma ve entegrasyon gibi yapıcı mesajlar da olabilir.

“Bundan korkmalısın, bununla mücadele etmelisin” diyen bir merkez olduğunu düşünüyor musun?

Şöhret, para ve siyasi güç arayışında olan birçok aday var. Bu nedenle propaganda kaynaklarının merkezîyetsizliği için birçok imkân mevcut. Merkezin tek olduğunu düşünmüyorum; fakat bazı dönemlerde ortak çıkarlar doğrultusunda uyum içinde hareket ettiklerini inkâr edemeyiz.
Elbette siyasi pastadan pay kapmaya çalışanların daha büyük oyuncular karşısında hesap vermesi ve sonunda bir yoğunlaşma oluşması da mümkün.

Filmde birilerinin para karşılığında yalan haberler yaydığını görüyoruz. Bu bir yasa ihlali değil mi? Yetkililerin harekete geçmesi gerekmiyor mu?

Para karşılığında yalan haber paylaşanlar, bu sistemin en küçük oyuncuları oluyor. Bu suç mudur, haberin içeriğine bağlı. Örneğin nefret dili kullanılıyor mu?
Yetkililerin bu ağların kimler tarafından kontrol edildiğini, dış etkiler olup olmadığını araştırıp gerekli önlemleri alması çok daha önemli. Diğer ülkelerde böyle yapılıyor.

Çevremizde bu kadar bilgi varken, gerçeği yalandan ve propagandadan ayırt etmek zorlaştı. Aslında herkes bununla baş edemez. Sence çözüm nerede?

Bulunduğumuz aşırı kirli bilgi ortamında herkes, haber ve bilgileri daha güvenilir kaynaklardan edinmeye çalışmalı. Aksi takdirde dezenformasyonun kurbanı olmaya katkı sağlamış olursun.
Bir makaleye güvenmeden önce, bu yazının kim tarafından ve nerede yayımlandığını, gerçeklerin nasıl yansıtıldığını bilmelisin. Nasıl bir dil kullanılmış? Akla mı, yoksa duygulara mı hitap ediyor?

Filmdeki görüntülerden, bu belgesel üzerine birkaç yıl çalıştığın anlaşılıyor. Önceleri özel vakalar üzerine çalışıyordun. Nasıl oldu da böyle küresel bir soruna yöneldin?

Uzun yıllar boyunca Özel Vakalar programını sundum, ancak bu program 2014’te sona erdi. Araştırma yapma hevesim hâlâ sürüyor. Siyasi propaganda konusu, 2020’den sonra ilgimi çekmeye başladı.
Kovid pandemisi, propagandayı birçok insanın hayatına mal olan uç noktalara taşıdı. Farklı etki ağlarını nasıl araştıracağımı öğrenmek için büyük çaba harcadım. Umarım anlattıklarım insanlara faydalı olur.

İzzet İsmailov